دکتر محمدرضا رضایی عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زابل در گفت‌وگو با پیام سیستان، با اشاره به مشکلات کمبود آب در منطقه سیستان و خشکسالی‌های پیاپی در این منطقه از طرح انتقال آب از دریای عمان به منطقه سیستان و شیرین‌سازی آب دریا به‌عنوان یکی از راه حل‌های مشکلات کمبود آب در این منطقه نام برد و افزود: این طرح که قرار است وارد فاز اجرایی شود، ان‌شاءلله مشکل پیدا کردن یک منبع مطمئن و پایدار آب شیرین و آشامیدنی را که در برخی نقاط سیستان بعلت قطع آب ورودی هیرمند و مصرف منابع آب چاه‌نیمه رفته رفته به یک معضل بزرگ تبدیل شده است، برطرف می‌سازد.
وی ادامه داد: مشکل کمبود آب شیرین تنها مختص به سیستان نیست بلکه با افزایش جمعیت جهان و افزایش تولیدات صنعتی، حتی بزرگترین منابع آب شیرین جهان نیز در نهایت ممکن است دچار نقصان شوند. بنابراین، نمک‌زدایی و شیرین‌سازی آب دریا به معنای گسترش منابع آب شیرین در سراسر جهان است.
عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زابل معتقد است که؛ مانند هر فناوری و یا هر فرآیندی، در شیرین‌سازی آب دریا پیامدهایی وجود دارد که باید با توجه به محیط زیست در نظر گرفته شود. بسیاری از طرح‌های جدیدتر با نیت بهبود در مورد یک مسِئله زیست محیطی که در طرح‌های گذشته موجود بوده است، بوجود می‌آیند. با این حال، در اغلب اوقات اثرات جانبی منفی از این طرح‌های جدید بر روی اکوسیستم‌ها نیز وجود دارد. برخی از اثرات را می‌توان با طراحی دقیق، فناوری اضافی و یا فرآیندهای مکمل دور زد.
ازبین رفتن اکوسیستم و خروجی شورابه آب نمک دو دلیل عمده نگرانی دانشمندان است
رضایی با بیان این‌که شیرین کننده‌های آب دریا یکی از راه حل‌های جهانی برای کمبود آب آشامیدنی است اما، نگرانی‌های زیست محیطی احتمالی خود را نیز دارد، به از بین رفتن اکوسیستم و خروجی شورابه آب نمک به‌عنوان دلایل عمده نگرانی دانشمندان در شیرین کننده آب دریا اشاره و تصریح کرد: تصور کنید یک گروه بسیار بزرگ از ماهی‌ها و حتی موجودات کوچک‌تر در مجاورت یک پمپ قرار گیرند که در حال مکیدن هزاران یا میلیون‌ها گالن آب در روز است، این نوع آب‌گیری‌ها می‌توانند از طریق برخورد باعث جابجایی و آسیب به حیات دریایی محلی شوند، ماهی‌ها و ارگانیسم‌های بزرگتر می‌توانند در صفحه توری‌های ورودی به دام بیفتند در حالی‌که موجودات کوچک‌تر می‌توانند عبور کنند و به این لوله‌های ورودی مکیده شوند.
وی ادامه داد: به هر قیمتی باید از آسیب یا مرگ غیرضروری جانداران دریایی جلوگیری کرد، برای به حداقل رساندن آسیب به موجودات دریایی، یکی از ساده‌ترین راه حل‌ها، آگاهی از محل خطوط مکش ورودی است، در حالت ایده‌آل، لوله‌های مکنده آب در منطقه‌ای با تراکم جمعیت کمتر از جانداران دریایی باید کارگذاشته شوند، همچنین سایر اقدامات طراحی و فناوری مانند ورودی‌های کم سرعت، افزایش بازیابی، موانع فیزیکی و بازدارنده‌های دیگر نیز وجود دارد. این اقدامات می‌تواند تأثیرات اکولوژیکی ناشی از شیرین کننده‌های آب دریا را به حداقل برساند.
بازدارنده‌های فیزیکی مثل چراغ برق می‌توانند جان جانداران دریایی را نجات دهند
دانشیار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زابل اضافه کرد: ورودی‌های ویژه آب دریا با سرعت کم، به ماهی‌ها و دیگر جانداران دریایی اجازه می‌دهد تا از مکش پمپ القایی فرار کنند، این باعث کاهش فشار بر روی سیستم‌های پیش تصفیه اسمز معکوس می‌شود، علاوه براین، افزایش نرخ بازیافت براساس منبع شوری آب دریا، حجم آب مصرفی مورد نیاز را کاهش می‌دهد، بازدارنده‌های فیزیکی مانند چراغ‌های برق می‌توانند جانداران دریایی را از نزدیک شدن به آب‌گیر جلوگیری کنند.
موقع دفع تخلیه آب نمک به اقیانوس باید مراقب بود
رضایی افزود: حداکثر شوری آب مورد نیاز برای زنده ماندن ماهی‌ها حدود ۵/۳درصد است، از آن‌جا که اقیانوس‌ها خود تنظیم هستند چنین شرایطی در اقیانوس همواره بوجود می‌آید ولی مشکل وقتی ایجاد می‌شود که شوری محلی با مقادیر زیادی شورابه آب نمک غلیظ، خروجی آب شیرین کن را به‌ویژه در مناطقی با جریان‌های حرکت کندتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی با بیان این‌که متاسفانه در بعضی از جلسات برخی از مسئولین عنوان می‌کنند که؛ آب دریای عمان پس از انتقال، به منظور کاهش گردوغبار به دریاچه هامون پمپاژ خواهد شد و در این نقطه شیرین‌سازی می‌شود، تصریح کرد: از لحاظ علمی شیرین‌سازی آب دریای عمان در دریاچه هامون، اثرات مخرب زیست محیطی دارد و اصلا قابل اجرا نمی‌باشد.
عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زابل ادامه داد: هنگام تخلیه آب نمک دفع شده به اقیانوس باید مراقب بود، مشکل اصلی مربوط به مناطق اختلاط ضعیف با جریان‌های آهسته است، برای مبارزه با این، راه حل‌هایی مانند دیفیوزرهای تخصصی چند پورت استفاده می‌شود، این دیفیوزرها به سیستم تخلیه اضافه می‌شوند و به‌طور خاص برای رقیق کردن کنسانتره در محدوده وسیعی از مناطق اقیانوسی طراحی و آزمایش شده‌اند.
رضایی گفت: گزینه‌های دیگر برای رسیدگی به مشکل کنسانتره آب نمک در صورت وجود، می‌تواند رقیق کردن با تخلیه فاضلاب تصفیه شده از شیرین کننده‌ها یا خنک کردن آب از نیروگاه‌ها بر اساس محل شیرین کننده‌های آب دریا باشد.
وی در پایان افزود: مشکلات دیگری مانند وجود لوله‌های زیر سطحی، مسائل مربوط به امنیت شیرین کننده‌ها، مشکلات مربوط به انتقال آب و همچنین نحوه و نرخ توزیع افزودنی‌ها به جریان آب شیرین شده، هزینه تمام شده آب تولیدی و ابهام در استفاده از این آب برای کشاورزی می‌تواند موجب نگرانی شود، امید است تمامی فرایند شیرین‌سازی در استان سیستان‌وبلوچستان با درایت و در نظرگرفتن تمامی جوانب انجام گیرد تا نیاز سیستان به یک منبع آب مطمئن تا حدودی برطرف گردد.
